Cultuurverschillen en controversieel voedsel

Er zijn natuurlijk een heleboel dingen die ik nog niet verteld heb, het is niet mogelijk heel Ghana te beschrijven, de beste manier om dingen te zien is door hier zelf heen te gaan, maar een aantal dingen kan ik wel op papier zetten.
Allereerst incest. Incest is hier heel normaal, vooral in het noorden. Dat is vooral vanwege de moslims. In de traditionele cultuur is het zelfs een taboe (een beetje tegenstrijdig dus). Christopher vertelde dat het daar absoluut verboden is en dat dat altijd zo is geweest. Dat is op zichzelf ook al interessant omdat incest in Europa een tijd geleden ook veel voorkwam in de koninklijke families(bijvoorbeeld de Habsburgers) om de macht binnen de familie te houden. Het zou dus logisch zijn dat dat hier vroeger ook zo was, om de macht binnen een bepaalde familie van een stam te houden. Blijkbaar niet. Tegenwoordig is het echter wel veel voorkomend (terwijl het bij ons nu juist verboden is). Zo vertelde Nikes hostfather haar bijvoorbeeld al meteen aan het begin toen ze daar in het gezin kwam dat zijn vrouw zijn nicht is (raar want hij is een christen). Hij vroeg of ze daar een probleem mee had, maar wat kon zij daar op antwoorden? Ja dat is raar voor mij? Het is de cultuur hier, dus je accepteert het zoals het is. Ze maken er in het gezin ook grapjes over. Hudu vertelde ons ook dat hij waarschijnlijk met zijn nicht zal trouwen, wanneer hij trouwt, want ‘het is beter als je trouwt met iemand waarvan je al alles weet, als je iemand niet kent kun je later achter vervelende dingen komen’. Dat is waar natuurlijk, maar in Nederland lossen wij dat op door niet meteen met iemand te trouwen, maar eerst een tijdje samen te wonen. Dat is hier niet mogelijk.
Misschien is het incest ook de reden voor de hoeveelheid albino’s. Alhoewel, dat kan natuurlijk ook gewoon logisch zijn. In een land waar iedereen zwart is vallen de albino’s (en blanken) heel erg op.
Wat de reden ook is, er zijn een heleboel albino’s. Ze snappen hier alleen niet wat een albino is, dus de albino’s nemen niet de voorzorgsmaatregelen die ze zouden moeten nemen. Ze hebben geen pigment en dus geen bescherming tegen de zon, alleen dragen ook geen zonnebrandcreme of bedekkende kleding. Ook in hun ogen zijn extreme kwetsbaar, dus ze zouden een zonnenbril en/of hoed moeten dragen. Hun huid ziet er dan ook niet goed uit, ze hebben rare plekken in hun huid en het is al met al nogal eng. Veel Ghanesen denken dat ze gewoon blank zijn en zijn heel verbaasd om te zien dat wij niet hetzelfde zijn als de albino’s, die hebben namelijk gewoon Afrikaanse trekken.
Naast incest is er ook een heleboel polygamie. Alleen de christenen zijn daar tegen, in de traditionele cultuur en bij de moslims is het heel gewoon. Tegenwoordig blijft het vaak bij maximaal drie vrouwen, maar vroeger was dat een stuk meer. De Asantahene (de koning van de Ashanti’s, de grootste stam van Ghana) had tien vrouwen en 21 kinderen en was daarin niet eens zo heel bijzonder, veel chiefs hadden een stuk of tien vrouwen. De gewone man was dan iets bescheidener met maar een paar vrouwen.
Ik ben het nog steeds heel erg eens met wat Nike hierover zei; als je de eerste vrouw ben kan het niet leuk zijn als je man twee vrouwen heeft, want het betekent dat jij niet goed genoeg was om de enige vrouw te blijven, maar als je de tweede vrouw bent, dan ben je tweede keus, dat kan ook niet leuk zijn.
Vaak had de eerste vrouw wel een hogere positive dan de andere vrouwen. Vooral bij de chiefs was het een voorrecht om de ‘first wife’ te zijn, dan was je als een koningin. Toen we de chief van Tongo bezochten moesten we dan ook de first wife gedag zeggen (en betalen).
Wanneer een moslim mij of Susana ten huwelijk vraagt is ons standaard antwoord dan ook dat we hem dan moeten delen en dat niet willen, dus het zal niet gaan. Wat ons nog steeds een beetje oneerlijk lijkt is dat een vrouw niet meer echtgenoten kan hebben. Toen we Abdallah vroegen waarom dat was zei hij dat het was omdat Adam eerder was dan Eva (ik ben de namen die de moslims gebruiken even vergeten) en dus belangerijker was dan Eva. Waarop ik antwoorde dat als ik dus een jonger broertje heb, dat ik dan belangrijker ben dan mijn broertje, maar in dat geval ging het niet op haha.
Het lijkt sowieso alsof emancipatie hier verkeerd is gegaan. Vrouwen mogen hier werken, dat is heel goed, alleen het is jammer dat vrouwen nu alles moeten doen. Bijvoorbeeld in mijn gezin in Walewale. Maami werkte in de naaiwinkel (zes dagen per week, van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat) en John had geen baan. In plaats van dat de man dus het werk in het gezin overneemt, moet de vrouw dat ook nog allemaal doen. John was de hele dag een beetje aan het nietsen en ging op bezoek bij vrienden en maami kwam om half zeven thuis en ging vervolgens aan het wassen, koken, schoonmaken, water halen enzovoort. Zij werkte elke dag tot een uur of tien/elf ‘s nachts, hij ging om acht uur naar bed omdat hij moe was (waarvan?). Het grappige is dat John ons vertelde dat het in maart/april zo heet is dat ze niks kunnen doen en de hele dag alleen maar een beetje liggen. Ik denk echter dat de mannen dan de hele dag niets doen, de vrouwen zullen wel dubbel zo hard moeten werken in de hitte. Het de hele dag een beetje liggen is sowieso niet echt een verandering, als je naar de kleinere dorpjes gaat heb je overal in het dorp een soort afdakjes met taken (tegen de zon), waaronder een verzameling mannen een beetje rondhangt en ligt op houten bedden. Het is echt een leeuwencultuur. De leeuwinnen zorgen voor het eten en voeden de kinderen op, terwijl de man het eerst mag eten en de baas speelt. Want ook dat is zo, vrouw mag dan in veel gevallen de kostwinnaar zijn, de man blijft de baas in het huis. Susana was een heel goed boek over armoede aan het lezen waarin ze het beschreven als een herverdeling van het werk, maar niet een herverdeling van de macht. Ook zeiden ze: ‘wanneer een man ziek is, heeft hij een vrouw om voor hem te zorgen, wanneer een vrouw ziek is moet ze voor zichzelf zorgen’. En het is waar! Hier in ieder geval. Ik ben nu heel nieuwsgierig hoe dat gaat als een vrouw zwanger is of net is bevallen. Dan kan ze niet al het werk in het huis doen. Neemt de man dan wel over of komt het neer op de extended family (oma, moeder, zus etc)? Ik realiseer me ook wel dat het gewoon een cultuurverschil is. Voor ons lijkt het zo normaal dat een man stofzuigt als de vrouw iets anders doet, maar hier komt het niet eens in ze op, omdat de cultuur zo is. Ik heb heel veel respect voor de vrouwen hier, ze zijn zo sterk! Ik heb dan ook al van meerdere vrouwen gehoord die ouder dan honderd zijn, ongelooflijk.
Het is niet helemaal zo dat de vrouw alles doet, er komt ook veel neer op de kinderen. Dorcas (die elf was) kookte bijna altijd, of maami deed het samen met haar en ook zij zat vaak tot diep in de nacht nog af te wassen of kleren te wassen. Vanaf het eerste moment dat ze kunnen moeten de kinderen hier helpen. Er werd ons verteld dat dat is omdat ze niet willen dat de kinderen lui worden, als ze niet werken gaan ze namelijk in de prostitutie of worden bedelaars. Maar goed, ze zeggen ook dat je je kind moet trainen met een stok. Voor mij lijkt het ook wel een beetje droevig. Ik had gister een gesprek met Immanuela, mijn hostzus hier. Ze is twintig en heeft ongeveer zestien jaar bij haar oma gewoond. Die was oud, dus Immanuele deed alles in het huis. Ook hier doet ze alles en ze vertelde me dat ze het huis eigenlijk nooit verlaat, behalve om naar de markt te gaan (om dingen voor het huishouden te kopen) en daarna gaat ze meteen weer naar huis. De kinderen hier hebben geen jeugd. Het werkt echter wel, de kinderen zijn hier eng ijverig. Het lijkt alsof ze het geen probleem vinden. Als wij blanken zitten te wassen, smeken ze bijna om het van je over te mogen nemen. Voor mij is dat raar… Als je kunt kiezen tussen voetballen met je vrienden of de was doen voor iemand anders (die daarbij ook nog zegt het zelf te wíllen doen), dan zou ik het wel weten. Zelfs vrienden van Abraham en Dorcas die langskwamen, vroegen of ze niet alsjeblieft onze was voor ons mochten doen. Ook omdat ze hier allemaal vinden dat wij niet kunnen wassen.
Ik moet eerlijk zeggen dat ik ook wel een paar keer op het aanbod in ben gegaan. Ik wilde het het liefst altijd zelf doen, want ik voel me schuldig als ik anderen voor me laat wassen terwijl ik het net zo goed zelf kan doen, maar sinds ik hier ben waardeer ik de wasmachine heel veel meer. Ik ben er werkelijk van overtuigd dat de wasmachine de beste uitvinding is geweest. Een gasstel is niet noodzakelijk, ze gebruiken hier coalpots (een soort mini barbeques met kolen) of ze koken op houtvuur en dat gaat prima. De computer verbruikt over het algemeen alleen maar tijd en maakt je leven een stuk moeilijker doordat je nooit meer genoeg tijd hebt voor andere dingen, maar een wasmachine is werkelijk een grote verlichting en maakt alles een stuk makkelijker. Het kost heel veel tijd om alles met de hand te moeten wassen (en je handen doen pijn naderhand, maar dat is ook gewenning) en je moet dan ook regelmatig een middag vrij nemen om de was te doen. Vaak heb ik daar geen zin in en was ik alleen het noodzakelijke, waardoor mijn staple vuil wasgoed al weken groeit en groeit.
Hier hebben de mensen vaak niet veel kleren, dus die keus hebben ze niet. De kinderen in het weeshuis liepen ook rond in kleren die er niet bepaald goed uitzagen. Te groot, te klein en sowieso allemaal met scheuren. Je raakt er schrikwekkend snel aan gewend, maar het is toch wel goed om er af en toe bij stil te staan. Wij hebben zoveel en hier is dat simpelweg niet mogelijk. Ook bijvoorbeeld schoenen. In het weeshuis was het niet vanzelfsprekend dat een kind schoenen of slippers had en als ze ze hadden was het vaak niet de juiste maat, kapot of hele slechte kwaliteit. Of alledrie. De plastic teenslippers die wij als badkamerslippers gebruiken (die een of twee euro kosten), zijn hier soms de enige schoenen van een kind. En dan vaak ook nog kapot. Toch heb ik bijzonder genoeg niet het gevoel in een heel arm land te zijn. Dat klinkt misschien raar nadat ik dat net verteld heb en natuurlijk zijn zij relatief heel arm, maar ik heb eerder het gevoel dat ze hier hebben wat ze nodig hebben en dat wij veel te veel hebben, dan dat ze hier arm zijn en wij normaal. Je hebt niet zoveel nodig (dat betekent natuurlijk niet dat ik geen nieuwe schoenen wil als ik thuis kom, mam).
Ik vertelde eerder over de irritante gewoonte van Ghanesen om blanken aan te staren, vast te pakken, na te roepen etc, maar er zijn natuurlijk ook een heleboel hele fijne, leuke en positieve dingen hier. Ghanesen zijn werkelijk zeer behulpzaam, vaak tot aan het absurde toe (althans voor Nederlandse maatstaven). Ik zou hier nooit hoeven te verdwalen (en ben ook nog maar een of twee keer verdwaald), want je kunt iedereen hier om hulp vragen. Als ik met de trotro reis maak ik daar ook heel erg vaak gebruik van. Ik heb al vijf keer gehad dat iemand op het punt stond in een trotro te stappen, maar die trotro liet gaan om met mij mee te lopen naar de plek waar ik moest zijn (wat af en toe nog best een eindje lopen was). Het is ongelooflijk, stel je het maar eens voor in Nederland; ik ben op weg naar huis na een hele dag werk. Ik heb net een kwartier gewacht op de bus, die is er nu eindelijk, ik sta op het punt in te stappen en dan komt er iemand naar me toe om te vragen waar de supermarket is. Wat zouden wij in Nederland doen? Zeggen dat diegene het aan iemand anders moet vragen of een kant op wijzen en instappen. Wat doen ze hier? Ze lopen een half uur met je mee door de stad om je naar de supermarkt te brengen en laten de bus gaan. Ik vind het geweldig en het maakt alles eerlijk gezegd ook een stuk makkelijker. Als ik iets niet weet vraag ik het.
Vandaag (21 november) heb ik de lokale gewoonten nog iets verder onderzocht; ik heb een aantal lokale delicatessen geprobeerd. Allereerst palmwijn. Als je het ziet zou je het geen wijn noemen, het is wit en ondoorzichtig. Het wordt niet in de winkels verkocht, het wordt alleen maar in de ‘bush’ geproduceerd en door enkele mensen verkocht. Ik kreeg een plastic fles (die trouwens niet van de wijn was, maar van een andere alcoholische drank) en een kalebas om uit te drinken. Ik heb nog gevraagd wat het alcoholpercentage is, maar omdat er dus geen officiele procedure of verpakking is, blijft het gokken. De mannen zeiden dat het iets tussen de 15 en 20 procent was. Dat zou best kunnen kloppen, het leek niet sterk. De alcoholsmaak was minder aanwezig dan bij bijvoorbeeld normale wijn. Het was best goed te drinken. Ik zou graag willen weten hoe ze het maken, het enige dat ik erover te horen kreeg was dat ze een palmboom om moeten kappen om het te maken.
Verder heb ik een aantal soorten vlees geprobeerd. Ik had heel veel geluk dat de man van de vogels uit de dierentuin (waarvan ik nog steeds zijn naam niet weet) me meenam, zonder een local krijg je dit soort dingen nooit te proeven. Hij ging met mij naar een bepaalde plek in Kumasi waar ze alleen maar bushmeat (vlees van wilde dieren, alleen niet bedreigde natuurlijk) verkopen. Daar werden we doorgewezen naar een oudere vrouw die een hoge persoon was in die omgeving. Aan haar heeft hij uitgelegd dat ik vrijwilliger ben hier in Ghana en dat ik in de dierentuin werk. Omdat ik met de dieren werk is het nodig dat ik iets over ze weet en dus ook het vlees heb geproefd. Is niet helemaal waar, maar het zorgde er wel voor dat ze ons hielp. Op die plek verkopen ze de dieren vers en al bereid (niet een heel smakelijk gezicht als je een volledige grasscutter met opengesneden nek ziet liggen en weet dat je daar een hapje van moet gaan nemen), maar ik wilde alleen maar proeven, dus ik had niet veel aan een volledig beest. Daarom heeft vogelman de vrouw gevraagd of het misschien mogelijk was om een paar kleine stukjes te krijgen. Dat is eigenlijk niet mogelijk, tenzij je naar een restaurant gaat. Daarbij werd ons verteld dat als wij zouden gaan, dat we het niet krijgen. Uiteindelijk is de mevrouw stukjes vlees voor me gaan halen. Ik kreeg dus een kom met een stuk vlees van grasscutter (lijkt een beetje op een bever), een stuk vlees van een maxwells duiker en een stuk bushbuck (zijn beiden antilopen). Daarbij was er een soep die ze bereiden met het vlees. Soep wordt hier niet als soep gegeten, maar als een soort saus. Het vlees was allemaal heel anders van elkaar. Het lekkerste vond ik de grascutter (alhoewel ik het idee het minst prettig vond), het was vlees met veel smaak en erg zacht. Het schijnt dat dat over het algemeen een favoriet is en daarom ook duurder dan de anderen, alhoewel ze alledrie niet goedkoop zijn.